मौलिक विश्लेषण (Fundamental Analysis) विस्तृत विवरण

मौलिक विश्लेषण भनेको कुनै कम्पनीको वास्तविक (Intrinsic) मूल्य पत्ता लगाउने प्रक्रिया हो। यसले कम्पनीको वित्तीय विवरण, आर्थिक कारकहरू, उद्योग प्रवृत्ति, र व्यवस्थापनको कार्यक्षमतालाई अध्ययन गर्छ।

यसको उद्देश्य लगानीकर्तालाई कुनै सेयर महँगो (Overvalued) छ वा सस्तो (Undervalued) छ भनेर निर्धारण गर्न मद्दत गर्नु हो।

१. मौलिक विश्लेषणका प्रमुख तत्वहरू

A. गुणात्मक (Qualitative) विश्लेषण (संख्या बाहिरका कारकहरू)

1. व्यवसाय मोडेल (Business Model) – कम्पनीले कसरी पैसा कमाउँछ?
2. उद्योग विश्लेषण (Industry Analysis) – प्रतिस्पर्धा कस्तो छ?
3. प्रतिस्पर्धात्मक फाइदा (Competitive Advantage) – कम्पनीसँग अरूभन्दा फरक के छ?
4. व्यवस्थापन गुणस्तर (Management Quality) – नेतृत्व कति प्रभावकारी छ?

B. मात्रात्मक (Quantitative) विश्लेषण (संख्या र वित्तीय विवरणमा आधारित)

1. वित्तीय विवरणको विश्लेषण (Financial Statement Analysis)
2. मुख्य वित्तीय अनुपातहरू (Key Financial Ratios)
3. आर्थिक तथा बजार अवस्था (Economic & Market Conditions)

२. वित्तीय विवरण (Financial Statements) को विश्लेषण

कुनै कम्पनीको वित्तीय अवस्था बुझ्न तीन प्रमुख वित्तीय विवरणहरूको अध्ययन गरिन्छ।

A. आय विवरण (Income Statement) – नाफा/घाटा हिसाब

यसले कम्पनीको आम्दानी, खर्च, र नाफा देखाउँछ।

🔹 मुख्य तत्वहरू:

• राजस्व (Revenue): कुल बिक्रीबाट प्राप्त आम्दानी।
• COGS (Cost of Goods Sold): उत्पादन लागत।
• स्थूल नाफा (Gross Profit) = राजस्व - COGS
• सञ्चालन खर्च (Operating Expenses): तलब, भाडा, विज्ञापन खर्च।
• सञ्चालन नाफा (Operating Profit) = स्थूल नाफा - सञ्चालन खर्च
• शुद्ध नाफा (Net Profit) = सञ्चालन नाफा - कर - ब्याज

📝 किन महत्त्वपूर्ण छ?

• राजस्व र नाफा वृद्धिले कम्पनीको राम्रो भविष्य संकेत गर्छ।

B. बैलेन्स सिट (Balance Sheet) – सम्पत्ति र ऋणको विवरण

कम्पनीको वित्तीय अवस्था कुनै विशेष समयमा देखाउने प्रतिवेदन।

🔹 मुख्य तत्वहरू:

1. सम्पत्ति (Assets) – कम्पनीले स्वामित्व गर्ने सम्पत्ति
   • हालको सम्पत्ति (Current Assets): नगद, ग्राहकबाट पाउने पैसा (Accounts Receivable)।
   • स्थिर सम्पत्ति (Fixed Assets): जग्गा, कारखाना, उपकरण।
2. दायित्व (Liabilities) – कम्पनीको ऋण र जिम्मेवारी
   • हालको दायित्व (Current Liabilities): छोटो अवधिमा तिर्नुपर्ने ऋण।
   • दीर्घकालीन दायित्व (Long-term Liabilities): बैंक ऋण, बन्डहरू।
3. शेयरधारकहरूको पूँजी (Shareholders' Equity) – कम्पनीको वास्तविक मूल्य
   • शेयरधारकहरूको पूँजी = सम्पत्ति - दायित्व

📝 किन महत्त्वपूर्ण छ?

• कम्पनीसँग धेरै सम्पत्ति भएमा, यसको वित्तीय अवस्था राम्रो मानिन्छ।
• उच्च ऋण भएमा जोखिम बढ्छ।

C. नगद प्रवाह विवरण (Cash Flow Statement)

नगदको आगमन र निर्गमन देखाउने वित्तीय प्रतिवेदन।

🔹 मुख्य तत्वहरू:

1. सञ्चालन नगद प्रवाह (Operating Cash Flow): कम्पनीको मुख्य व्यापारबाट उत्पन्न नगद।
2. लगानी नगद प्रवाह (Investing Cash Flow): सम्पत्ति खरिद/बिक्रीबाट आउने नगद।
3. वित्तीय नगद प्रवाह (Financing Cash Flow): ऋण लिने/तिर्ने वा सेयर बिक्री गर्ने नगद।

📝 किन महत्त्वपूर्ण छ?

• सकारात्मक नगद प्रवाहले कम्पनीलाई बलियो देखाउँछ।
• लगातार नगद अभावले कम्पनीलाई कठिनाइमा पार्न सक्छ।

३. मुख्य वित्तीय अनुपातहरू (Key Financial Ratios)

यी अनुपातहरूले कम्पनीको आर्थिक प्रदर्शनलाई तुलना गर्न मद्दत गर्छ।

A. नाफा सम्बन्धी अनुपात (Profitability Ratios)

1. स्थूल नाफा मार्जिन (Gross Profit Margin) = (स्थूल नाफा ÷ राजस्व) × 100
   • उच्च मार्जिन = राम्रो मूल्य निर्धारण रणनीति।
2. सञ्चालन नाफा मार्जिन (Operating Profit Margin) = (सञ्चालन नाफा ÷ राजस्व) × 100
   • खर्च व्यवस्थापनको सूचक।
3. शुद्ध नाफा मार्जिन (Net Profit Margin) = (शुद्ध नाफा ÷ राजस्व) × 100
   • उच्च मार्जिन = वित्तीय स्थिरता।

B. मूल्यांकन अनुपात (Valuation Ratios)

1. P/E अनुपात (Price-to-Earnings Ratio) = शेयर मूल्य ÷ प्रति शेयर आम्दानी (EPS)
   • उच्च P/E = महँगो सेयर, कम P/E = सस्तो सेयर।
2. P/B अनुपात (Price-to-Book Ratio) = शेयर मूल्य ÷ प्रति शेयर नेट सम्पत्ति मूल्य
   • १ भन्दा कम भएमा, सेयर सस्तो हुन सक्छ।

C. तरलता अनुपात (Liquidity Ratios)

1. हालको अनुपात (Current Ratio) = हालको सम्पत्ति ÷ हालको दायित्व
   • १ भन्दा माथि भएमा, राम्रो तरलता।
2. द्रुत अनुपात (Quick Ratio) = (हालको सम्पत्ति - स्टक) ÷ हालको दायित्व
   • कम्पनीले छोटो अवधिमा ऋण तिर्न सक्छ कि सक्दैन भन्ने सूचक।

D. ऋण अनुपात (Debt Ratios)

1. ऋण-इक्विटी अनुपात (Debt-to-Equity Ratio) = कुल ऋण ÷ शेयरधारक पूँजी
   • उच्च अनुपात भएमा, कम्पनी अत्यधिक ऋणमा छ।
2. ब्याज कवरेज अनुपात (Interest Coverage Ratio) = EBIT ÷ ब्याज खर्च
   • १.५ भन्दा कम भएमा, कम्पनीलाई ब्याज तिर्न कठिनाइ हुन सक्छ।

४. आर्थिक र उद्योग कारकहरू (Economic & Industry Factors)

कुनै कम्पनीको वित्तीय विश्लेषण बाहेक बाह्य कारकहरू पनि महत्त्वपूर्ण हुन्छन्।

A. आर्थिक संकेतकहरू (Economic Indicators)

1. GDP वृद्धि: अर्थतन्त्रको वृद्धिले व्यवसायलाई फाइदा पुर्याउँछ।
2. मुद्रास्फीति (Inflation): उच्च मुद्रास्फीति भएमा उपभोक्ता खर्च घट्छ।
3. ब्याज दरहरू: उच्च ब्याज दर भएमा ऋण महँगो हुन्छ।

B. उद्योग विश्लेषण (Industry Analysis)

• प्रतिस्पर्धा कस्तो छ?
• बजारको भविष्यको प्रवृत्ति के हो?

५. निष्कर्ष

✅ मौलिक विश्लेषणले कम्पनीको वास्तविक मूल्य पत्ता लगाउन मद्दत गर्छ।
✅ लामो समयको लगानीको लागि उपयुक्त छ।
✅ आर्थिक अवस्था, वित्तीय प्रदर्शन, उद्योग ट्रेन्ड सबै मूल्याङ्कन गर्नुपर्छ।